W Polsce DIPG rozpoznawany jest u ok. 20 – 25 dzieci do 18. roku życia każdego roku, a u ponad 80 proc. z nich rozpoznaje się glejaki o wyższym stopniu złośliwości (z obecnością mutacji p.K28M w genach H3-3A, HIST1H3B, HIST1H3BC). To najgorzej rokujący z guzów ośrodkowego układu nerwowego (OUNOśrodkowy układ nerwowy: mózg i rdzeń kręgowy), dla którego, jak dotąd, nie opracowano skutecznego leczenia.

Dzieci z DIPG przeżywają średnio ok. 9-12 miesięcy od diagnozy, a 5-letnie przeżycie uzyskuje mniej niż 1 proc. pacjentów. Obecne leczenie oparte na radioterapii nie daje długotrwałych efektów, gdyż, mimo początkowej poprawy, następuje progresja guza. Poszukiwanie nowych terapii wskazuje na konieczność zastosowanie leczenia personalizowanego. Prowadzi się je z użyciem nowych produktów leczniczych, głównie leków biologicznych, dostosowanych do profilu molekularnego nowotworu u konkretnego pacjenta. Dla dzieci z chorobą nowotworową jest kilka tego typu leków zarejestrowanych w Europie, w tym 3 ze wskazaniem dla glejaków.

Na czym polega badanie DIPGen

Jednym z tych leków jest syrolimus, który w badaniach przedklinicznych i wczesnych badaniach klinicznych wykazywał właściwości hamujące proliferację komórek wielu rodzajów ludzkich nowotworów, w tym glejaków. Dodatkową korzyścią tego leku, może być prawdopodobne wzmocnienie działania radioterapii.

Badanie DIPGen, do którego zapraszają Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie wraz Górnośląskim Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach, przeznaczone jest dla dzieci w wieku 3-18 lat, u których w badaniu obrazowym rozpoznano DIPG.

Etapy badania to:

• przeprowadzenie biopsji neurochirurgicznej guza;
• histopatologiczna ocena pobranego materiału i poddanie go profilowaniu molekularnemu -obejmuje onosekwencjonowanie w skali całego eksomu (WES) tkanki nowotworowej, identyfikację wyselekcjonowanych biomarkerów w postaci fuzji genowych oraz ocenę nosicielstwa germinalnych, patogennych wariantów molekularnych;
• poddanie pacjenta radioterapii, zgodnie ze standardowym postępowaniem terapeutycznym, w trakcie której otrzymuje doustnie lek syrolimus;
• zastosowanie leczenia uzupełniającego (po zakończonej radioterapii) – w zależności od wyników badań molekularnych – np. otrzymują pacjenci ze stwierdzoną obecnością patogennych zmian molekularnych w genach szlaku MAPK/ERK  otrzymują lek trametynib;
• w trakcie trwania badania regularnie będą wykonywane badania obrazowe w celu oceny skuteczności leczenia, badania laboratoryjne i konsultacje medyczne w celu zdiagnozowania ewentualnych powikłań terapii oraz oceny jakości życia pacjentów.

Oczekiwane korzyści z badania to przede wszystkim przedłużenie życia dziecka oraz poprawa jego jakości, poprzez m.in. ograniczenie toksyczności terapii.

Udział w badaniu jest tylko za zgodą pacjenta (lub jego opiekuna) i może on na każdym etapie badania się z niego wycofać.

Baza danych molekularnych i klinicznych dzieci z DIPG

Projekt zakłada tworzenie pełnego profilu molekularnego, który generuje ogromną ilość danych, a dzięki najnowocześniejszej technologii i zastosowaniu sztucznej inteligencji (w tym uczenia maszynowego), będzie możliwość zidentyfikowania nowych, skutecznych celów terapeutycznych. Baza danych molekularnych i klinicznych dzieci z DIPG ułatwi opracowanie procesu diagnostycznego oraz terapeutycznego dla konkretnych, gorzej rokujących pacjentów.

Indywidualny raport genetyczny dla każdego pacjenta

Celem projektu jest umożliwienie dzieciom z DIPG przeprowadzenie zarówno całej diagnostyki, jak i przygotowanie unikatowego, indywidualnego raportu genetycznego dla każdego pacjenta, które będzie podstawą do spersonalizowanego leczenia w Polsce lub za zagranicą.

Spotkanie z rodzicami pacjentów z DIPG

Otwierając się na potrzeby opiekunów chorych dzieci, którzy często poszukują dla nich terapii na całym świecie, koordynatorzy badania z IPCZD wychodzą z propozycją spotkania w formie osobistej lub on-line. Będzie to wyjątkowa okazja do zapoznania się ze wszystkimi szczegółami udziału pacjenta w kontrolowanym badaniu klinicznym DIPGen. Termin spotkania zostanie podany na początku stycznia 2025 roku.

Autor: Ewa Majewska, na podstawie materiałów IPCZD w Warszawie

Foto: Centrum Wsparcia Pediatrycznych Badań Klinicznych (CWpediBK)