Zakażenia to niebezpieczne powikłania terapii przeciwnowotworowych, które mogą być efektem toksycznego działania chemioterapii i radioterapii na szpik kostnytkanka znajdująca się wewnątrz kości (w jamie szpikowej), w której powstają krwinki, immunosupresji, a także obecności nacieków nowotworowych w szpiku.

Rodzaje zakażeń

Zakażenia można podzielić na różne rodzaje: w zależności od czynnika wywołującego (etiologicznego) lub umiejscowienia.

W zależności od przyczyny znamy zakażenia:

• bakteryjne – występują najczęściej i są przyczyną gorączki neutropenicznej, bakteriemii, zakażenia układu moczowego, sepsy,
• wirusowe – opryszczka (może pojawić się także na narządach wewnętrznych), ospa, adenowirusy, cytomegalia (Cytomegalovirus – CMV), Epsteina-Barr (EBV), COVID-19,
• grzybicze – inwazyjna choroba grzybicza (np. w płucach),
• pierwotniakowe – obserwowane najrzadziej (np. toksoplazmoza).

Najczęstsze miejsca zakażeń, to:

• krwiopochodne,
• układu oddechowego,
• układu moczowego,
• przewodu pokarmowego.

Ryzyko infekcji

Jednym z podstawowych czynników zwiększających ryzyko zakażenia jest poziom leukocytów, w szczególności granulocytów (neutrofile), które są pierwszą linią obrony dla zakażeń bakteryjnych i wirusowych.

Obniżony poziom neutrofilii, poniżej 1500/mikrolitr, nazywany jest neutropenią. Wyróżniamy kilka jej rodzajów:

• łagodna – ilość neutrofili we krwi jest mniejsza od 1500/mikrolitr,
• umiarkowana – poziom neutrofilii jest pomiędzy 500 a 1000/mikrolitr
• ciężka neutropeniapowikłanie hematologiczne w trakcie leczenia przeciwnowotworowego, powstające w skutek toksycznego działania na szpik chemioterapii, polegające na... – ilość neutrofili we krwi jest mniejsza od 500/mikrolitr; taki stan nazywany jest także agranulocytozą,
• bardzo ciężka neutropeniapowikłanie hematologiczne w trakcie leczenia przeciwnowotworowego, powstające w skutek toksycznego działania na szpik chemioterapii, polegające na... to ilość neutrofilii poniżej 200 500/mikrolitr

Największe ryzyko zakażenia ma pacjent z ciężką neutropenią – przy poziomie 500 neutrofilii/mikrolitr lub mniej.

Czynniki wpływające na ryzyko zakażeń:

• reakcja na czynniki środowiskowe – indywidualne predyspozycje genetyczne, u niektórych pacjentów kontakt z osobą zainfekowaną spowoduje rozwój infekcji, a u niektórych nie (mimo podobnych warunków i parametrów krwi),
• choroba i leczenie – po podaniu chemioterapii przez kilka-kilkanaście dni obserwuje się spadki granulocytów,
• ciało obce – broviak (końcówka i wejście cewnika pod skórę) jest potencjalnym miejscem, wrotami zakażeń,
• środowisko – pobyt w domu (wymiana flory bakteryjnej ze szpitalnej na domową) jest korzystne z uwagi na ochronę pod kątem mikrobiologicznym.

Diagnozowanie i profilaktyka

Proces diagnostyczny zależy od różnych czynników, przede wszystkim od rodzaju i nasilenia objawów. Podstawowe działania w diagnozowaniu zakażeń to:

• wymazy i posiewy z jamy ustnej, nosa, odbytu, ujścia broviaka (oczekiwanie 1-2 dni, wtedy wiadomo na jakie antybiotykileki stosowane w zwalczaniu chorób wywołanych bakteriami bakteria jest oporna),
• testy z krwi (wirusy cytomegalia, EBV) – PCR, szukanie resztek wirusa (1-2 dni),
• inwazyjne: bronchoskopia, biopsja płuca, wątroby, ropnia, chorego miejsca – badanie o dużej wiarygodności, bardziej – tu przy niektórych zakażeniach grzybiczych dokładna diagnoza jest możliwa tylko dzięki biopsji zakażonego narządu,
• obserwacja (opryszczka, ospa, półpasiec).

Elementami profilaktyki przeciw zakażeniom są m.in.:

• Leki zmniejszające ryzyko poważnych zakażeń – np. Baktrim (podawany dzieciom podczas leczenia białaczek i chłoniaków), który chroni przed toksoplazmozą i PCP (Pneumocystoza),
• dbanie o higienę rąk, jamy ustnej,
• unikanie skupisk ludzi i osób z chorobami zakaźnymi (ospa, grypa, covid-19), maseczka ochronna,
• odpowiednie przygotowanie posiłków – zobacz więcej o bezpieczeństwie żywności.

Konsultant Krajowy o infekcjach – webinar

Wiele informacji o infekcjach znajdziecie w naszym webinarze, którego gościem był Prof. dr hab. med. Jan Styczyński, Konsultant Krajowy w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej, Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii w Collegium Medicum w Bydgoszczy, Przewodniczący Polskiej Pediatrycznej Grupy ds. Zakażeń Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej.

Nasz gość odpowiedział na pytania:

• W jakich chorobach nowotworowych u dzieci najczęściej pojawiają się infekcje?
• Jakie są rodzaje zakażeń i które występują najczęściej?
• Dlaczego zakażenia u dzieci onkologicznie chorych mogą być niebezpieczne – w jakich sytuacjach są szczególnie groźne?
• Jakie są czynniki zwiększające ryzyko zakażeń?
• Jak się diagnozuje zakażenie?
• Jak wygląda profilaktyka farmakologiczna i leczenie zakażeń (m.in. po co stosuje się Biseptol/Bactrim)?
• Jak poprawiła się wyleczalność infekcji w ostatnich latach?
• Co rodzice mogą zrobić, aby ograniczyć ilości zakażeń u swojego dziecka?
• COVID-19 u dzieci chorych onkologicznie – zagrożenia i postępowanie w przypadku zakażenia?