Co to jest fotonadwrażliwość?
Nadwrażliwość na słońce, zwana fotonadwrażliwością, to zespół reakcji chemicznych zachodzących w skórze, w której obecna jest substancja lecznicza lub jej metabolity zdolne do pochłaniania promieniowania słonecznego. Wymieniamy jej dwa rodzaje:
Reakcje te mogą doprowadzić do skłonność do częstszego niż zwykle ulegania poparzeniom słonecznym. Większość reakcji nadwrażliwości na światło związanych z lekami chemioterapeutycznymi ma charakter fototoksyczny. W reakcji fototoksycznej leki, takie jak leki chemioterapeutyczne, pochłaniają promieniowanie ultrafioletowe. Ta absorpcja promieniowania UV powoduje zmianę składu chemicznego leku, który emituje energię uszkadzającą skórę.
- fototoksyczność – występuje częściej, dochodzi w niej do uszkodzenia komórek skóry, co objawia się rumieniem, pęcherzami i przebarwieniami, które występują w krótkim czasie po ekspozycji na słońce (w ciągu kilku minut do godziny),
- fotoalergia – pojawia się rzadziej i później, nawet po kilku dniach po nasłonecznieniu; jest bardziej złożona immunologicznie i jest reakcją alergiczną organizmu na lek zmieniony przez promienie UV; zmiany na skórze przypominają wyprysk kontaktowy z nasilonym świądem, grudkami, czasem na obszarze większym niż tym eksponowanym na słońce.
Jakie leki i terapie mogą powodować fotonadwrażliwość?
Na liście leków mogących powodować fotonadwrażliwość, które często stosowane są w leczeniu przeciwnowotworowym u dzieci, znajdują się m.in. 1:
- Methotrexate
- Oncovir (vinblastine)
- Adriamycin (doxorubicin)
- VePesid (etoposide)
- Doxorubicin
- Cisplatin
Inne leki, które mogą powodować nadwrażliwość to m.in. 2:
- Antybiotykileki stosowane w zwalczaniu chorób wywołanych bakteriami More (cyprofloksacyna, doksycyklina, lewofloksacyna, ofloksacyna, tetracyklina, trimetoprim)
- Leki przeciwgrzybicze (flucytozyna, gryzeofulwina, worykanazol)
- Leki przeciwhistaminowe (cetyryzyna, difenhydramina, loratadyna, prometazyna, cyproheptadyna)
- Leki obniżające poziom cholesterolu (simwastatyna, atorwastatyna, lowastatyna, prawastatyna)
- Leki moczopędne (tiazydowe: hydrochlorotiazyd, chlortalidon, chlorotiazyd; inne leki moczopędne: furosemid i triamteren)
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, naproksen, celekoksyb, piroksykam, ketoprofen)
- Doustne środki antykoncepcyjne i Estrogeny
- Fenotiazyny (leki uspokajające, przeciwwymiotne, np: chloropromazyna, flufenazyna, prometazyna, tiorydazyna, prochloroperazyna)
- Psoraleny (metoksalen, trioksalen)
- Retinoidy (acytretyna, izotretynoina)
- Sulfonamidy (acetazolamid, sulfadiazyna, sulfametyzol, sulfametoksazol, sulfapirydyna, sulfasalazyna, sulfazoksazol)
- Sulfonylomocznik w cukrzycy typu 2 (glipizyd, glibenklamid)
- Alfa-hydroksykwasy (AHA) w kosmetykach
Warto pamiętać, że istnieje także duża grupa roślin, których stosowanie może uwrażliwić skórę na działanie promieniowani słonecznych. Zaliczamy do nich zioła np. dziurawiec, nawłoć, nagietek, rumianek czy krwawnik.
Nadwrażliwość na słońce wywołana lekami i chemioterapią zwykle jest przemijająca i utrzymuje się kilka tygodni lub miesięcy. Na obszarze skóry poddanej radioterapii powstała fotonadwrażliwość może być niestety trwała.
Jak ograniczyć ryzyko wystąpienia objawów skórnych przy ekspozycji na słońce?
- unikaj przebywania na słońcu, szczególnie w godzinach między 10:00 a 16:00,
- zapewnij dziecku odpowiednie ubranie chroniące skórę przed słońcem: koszulkę z długim rękawem, długie spodnie, okulary przeciwsłoneczne i kapelusz z szerokim rondem,
- regularnie i zgodnie z zaleceniami stosuj krem z filtrem, chroniącym przed promieniowaniem ultrafioletowym A (UVA) i ultrafioletowym B (UVB), najlepiej o współczynniku SPF 30 lub wyższym. W rzadkich przypadkach niektóre składniki kremów z filtrem mogą same powodować nadwrażliwość na światło.
Redakcja: Ewa Majewska
Źródła:
- zdrowie.pap.pl/leki/
- together.stjude.org/en-us/medical-care
- www.fda.gov/drugs/special-features/sun-and-your-medicine
