Wpłacam
X

Chemioterapia

Chemioterapia to jedna z podstawowych metod leczenia nowotworów polegająca na użyciu silnych leków, które zabijają komórki nowotworowe lub powstrzymują ich wzrost. Konkretny rodzaj leku i sposób jego podawania zależy od wielu czynników, m.in.: od rodzaju i stopnia zaawansowania nowotworu, etapu i celu leczenia oraz innych stosowanych terapii.

X

Home :   Diagnoza i leczenie :   Metody leczenia :   Chemioterapia

Chemioterapia

    Spis treści

      Co to jest chemioterapia?

      Chemioterapia przeciwnowotworowa to leki (cytostatyki), które niszczą szybko rosnące i namnażające się komórki (a takie właśnie cechy mają komórki nowotworowe),  poprzez zakłócanie podziału komórek, co prowadzi do ich śmierci (apoptozy). Część cytostatyków działa na komórki dzielące się (niezależnie od fazy podziału komórki) i są najskuteczniejsze, gdy stosowane są w większych dawkach. Do nich zaliczamy środki alkilujące (np. cyklofosfamid, ifosfamid). Inna grupa leków, jak antymetabolity (np. Metotrexat) i alkaloidy Vinca (Winkrystyna, Winblastyna), działają w określonej fazie cyklu podziałowego komórki. Podwyższenie dawki tej grupy leków nie zwiększa ich skuteczności, natomiast wydłużenie stężenia terapeutycznego już tak –  więcej komórek może przejść przez określoną fazę cyklu i ulec zniszczeniu. 

      Wieloletnie obserwacje wykazały, że często stosowanie chemioterapii monolekowej (podawanie tylko jednego leku) nie było skuteczne, gdyż często wśród komórek nowotworowych znajduje się niewielka część takich, które są oporne na dany lek. Te oporne na chemioterapię komórki namnażają się i choroba nadal postępuje, dlatego konieczne jest wprowadzenie kolejnego leku, który je zniszczy. Stosowanie chemioterapii wielolekowej umożliwia zniszczenie dużo większej liczby komórek nowotworowych, a w wielu przypadkach nawet wszystkie. Według tego mechanizmu jeden lek prowadzi do śmierci większości komórek wrażliwych na daną chemioterapię pozostawiając komórki oporne, kolejny lek zabija pozostałe lub większość z nich, a następne leki trafiają w te nieliczne, które pozostały oporne na poprzednie leki. Kombinacje leków są tak dobierane, aby zapewnić pacjentowi jak największą szansę na wyleczenie przy jednocześnie możliwie minimalnych skutkach ubocznych.

      Chemioterapia może być stosowana w różnych sytuacjach, jako:

      • radykalna – jako główna metoda leczenia nowotworu, stosowana głównie w nowotworach hematologicznych (białaczki i chłoniaki),
      • indukcyjna – podawana jako wstępne leczenie w celu zmniejszenia wielkości guza przed operacją,
      • uzupełniająca – profilaktycznie w połączeniu z radioterapią lub chirurgią – w przypadkach, gdy ryzyko wystąpienia nawrotu choroby w postaci przerzutów jest wysokie,
      • jednoczesna – w połączeniu z radioterapią w celu wzmocnienia jej efektów (zwiększa wrażliwość komórek nowotworowych na działanie promieniowania jonizującego),
      • regionalna – podaje się ją miejscowo, bezpośrednio do miejsc zajętych przez nowotwór,
      • paliatywna – stosowana u pacjentów, u których zostały wykorzystane wszelkie możliwości leczenia i wyleczenie nie jest możliwe, ma ona na celu wydłużenie życia (czasem nawet o wiele miesięcy) oraz poprawę jego jakości.

      Drogi podania

      Chemioterapię można podawać na kilka sposobów, a wybór metody zależy od rodzaju nowotworu, jego lokalizacji, stosowanego leku czy etapu leczenia. Najczęściej chemioterapię podaje się dożylnie lub doustnie – jest to tzw. leczenie systemowe, ponieważ leki przemieszczają się po całym organizmie i mogą zabijać komórki nowotworowe – także te, które rozprzestrzeniły się poza pierwotne ognisko.

      Stosowane drogi podania chemioterapii to:

      • dożylna (inside the vein, IV) – leki podawane są do żyły – jest to najczęstsza forma chemioterapii w leczeniu nowotworów u dzieci,
      • dooponowo (intrathecal, IT) – podawana do rdzenia kręgowego profilaktycznie lub w celu zniszczenia komórek nowotworowych znajdujących ośrodkowym układnie nerwowym (OUN),
      • doustnie – stosowana w postaci pigułki lub płynu do picia,
      • miejscowo – podawana w pobliżu guza.

      Kiedy podaje się chemioterapię?

      Chemioterapia zwykle obejmuje wielokrotne dawki leku podawane przez pewien okres czasu, które określa harmonogram leczenia (indywidualnie dobrany zgodnie z obowiązującym protokołem dla danego typu nowotworu). Jego celem jest maksymalizacja działania leku i umożliwienie organizmowi regeneracji. W zależności od stanu pacjenta lekarz może zdecydować o zmianie harmonogramu podawania chemioterapii, który przewiduje:

      • liczbę dni z rzędu, w których podaje się lek
      • liczba „dni odpoczynku” pomiędzy dawkami chemioterapii
      • liczba cykli – cykl to liczba dni z rzędu leczenia plus liczba dni odpoczynku, cykle są ściśle związane z planem leczenia wg. protokołu

      Gdzie podaje się chemioterapię?

      W zależności od rodzaju chemioterapii, etapu leczenia i stanu zdrowia pacjenta chemioterapia może być podawana w szpitalu na oddziale łóżkowym lub dziennym, albo w domu (w postaci tabletek).

      Skutki uboczne chemioterapii

      W trakcie leczenia nowotworu mogą pojawić się różne niepożądane skutki uboczne, na szczęście których większość ustępuje po zakończeniu terapii. Niestety czasami dolegliwości trwają dłuższy czas lub nawet pojawiają się po zakończonym leczeniu – nazywamy je długoterminowymi skutkami ubocznymi lub późnymi skutkami.
      Chemioterapia jest ukierunkowana na komórki, które szybko rosną i dzielą się – jak komórki nowotworowe, ale może także zaszkodzić innym szybko rosnącym komórkom w organizmie, do których należą m.in. komórki wyściełające usta i jelita oraz komórki powodujące wzrost włosów. Dlatego często wśród częstych skutków ubocznych pojawiają się takie jak: owrzodzenie jamy ustnej, nudności i wypadanie włosów.
      Chemioterapia może również uszkadzać komórki szpiku kostnego, w których powstają nowe krwinki, co powoduje obniżenie liczby komórek, zwiększa ryzyko infekcji, pojawiania się siniaków i nasila zmęczenie.

      Leki mogą mieć różne skutki uboczne i nie wszystkie dzieci reagują na nie w ten sam sposób. Niepokojące objawy należy zgłosić lekarzowi, który może zastosować działania mające na celu ograniczenie dolegliwości

      Więcej o skutkach ubocznych i metodach radzenia sobie z nimi przeczytasz na stronie Skutki uboczne